Uwielbiam czytać. Jestem czytelniczką. Lubię otaczać się
książkami. Nie pozbywam się ich, przeczytane zostają ze mną. Gromadzę je, choć
rzadko czytam po raz drugi. Najczęściej wtedy, gdy pracuję i zawartą w nich treść
wykorzystuję, wyciskam, analizuję. Z tej sympatii do książek, do tekstu, do
pisania poszłam na filologię polską. Po ukończeniu liceum nie wiedziałam, kim
chcę zostać, co chcę robić, jaki zawód wybrać. Jedyne, czego byłam pewna, to,
że lubię czytać. Ta pewność w totalnej niepewności co do swoich preferencji i
talentów stała się kryterium wyboru studiów. Zostałam magistrem filologii
polskiej.
Zastanawiałam się wielokrotnie, jakie korzenie ma głód i
radość czytania. Myślę, że złożyło się na to wiele doświadczeń z dzieciństwa,
pewne cechy osobowości, świat społeczno-emocjonalny, w jakim dorastałam. Też to,
że bardzo szybko opanowałam umiejętność czytania, choć dziś już nie wiem, co
było pierwsze: czy to potrzeba zajrzenia do świata książek sprowokowała szybką
naukę; czy to łatwość, z jaką opanowałam czytanie zachęciła do korzystania z
niego. Gdy byłam w szkole podstawowej, po zakończeniu roku szkolnego mama
kupowała książki do następnej klasy – nim wakacje się skończyły, wszystkie
podręczniki były przeczytane.
Myślę, że olbrzymie znaczenie miało to, jakie miejsce w moim
domu rodzinnym zajmowały książki. W pokoju rodziców wszystkie półki regału
zajmowały książki. Poustawiane seriami, gatunkami. Zanim zaczęłam sięgać po te
dorosłe lektury, lubiłam czytać tytuły na grzbietach książek. Potrafiłam szybko
wskazać na półkach miejsce, w którym znajduje się dana książka. Do dziś
pamiętam, gdzie stał Wańkowicz, „Pestka” Kowalskiej, gdzie książki podróżnicze,
gdzie tacine albumy, najróżniejsze, choć głównie przyrodniczo-krajobrazowe.
Kiedy wyjeżdżałam do babci, tam także, oprócz strychu i szaf pełnych zwiewnych
sukienek cioci, lepem na mnie był regał z książkami. Przesuwałam z namaszczeniem grubą szybę,
jeździłam palcem po grzbietach i wybierałam książkę do czytania. Potem kolejną
i kolejną. U babci pochłaniałam kryminały i książki przygodowe. Widziałam
czytającą babcię, zasiadającą nad książką w wysokim fotelu jak na tronie,
zakładającą nogę na nogę, w okularach zsuniętych na czubek nosa, z nieodłącznym
papierosem w fifce.
W moim domu rodzinnym wciąż widziałam ojca czytającego,
oglądającego, wertującego książki, albumy. Odkąd umiałam czytać, co jakiś czas
tata zabierał mnie do naszej jedynej w mieście księgarni. To była wspaniała
księgarnia, świetnie zaopatrzona, prowadzona przez oczytanych księgarzy. Tata pytał ich o
nowości i jakie lektury polecają. Ja wybierałam, tata dokładał swoje propozycje
i zawsze wychodziłam z pakunkiem pełnym książek – zawiniętych w szary papier.
Przed wyjazdem wakacyjnym ten pakunek był zawsze większy i cięższy. Do dziś
zastanawiam się, czy książki były tak tanie, czy też tata nie szczędził grosza
na tę czytelniczą inwestycję. To była ceremonia, rytuał, w którym
uczestniczyłam, dokonywałam wyboru, być może jednego z niewielu, jakich
pozwolono mi dokonywać. Wracałam z paką książek, których nie mogłam się
doczekać. Czytałam te książki z radością, z żalem, gdy dobiegały końca, ale i
entuzjazmem, bo zawsze czekały kolejne. Przygoda się nigdy nie kończyła,
trwała.
Myślę, że te wyprawy z tatą do księgarni były bardzo ważne i
teraz, gdy jestem mamą, chcę wprowadzić ten rytuał z mojego dzieciństwa w życie
mojego synka. Znam dzieci, które mimo
nastoletniego wieku nigdy nie były w księgarni, ani same, ani z rodzicem. Znam
dzieci, którym księgarnia kojarzy się z podręcznikiem, szkołą i nielubianym
obowiązkiem, od którego próbują się wymigać. Chcę, by mój synek zaprzyjaźnił
się z księgarnią, by wizyty w niej były zdarzeniem naturalnym, oczywistym i
przyjemnym. Wyczekiwanym. Myślę, że to, co widziałam w dzieciństwie, to
traktowanie książek jako ważnego elementu życia, to zagłębianie się w nich,
relaksowanie, znikanie w innym świecie, wymiarze, ten spokój i podnietę, te
stany i spokojne emocje dorosłych czytających obok nas, dzieci – to w znacznym
stopniu wpłynęło na mnie i mnie wciągnęło w czytanie. Czytam – jest więc szansa,
że ten przekaz, że czytanie jest fajne i wartościowe, dotrze do synka.
W moim dzieciństwie wokół książek wiele się działo. Szanowano
je, pielęgnowano, uczono troski o te stronice i okładki – a drugiej strony w
swoich własnych, stanowiących moją bibliotekę książkach mogłam bazgrolić do
woli. I bazgroliłam, rysowałam obok tekstu jakieś stwory, esy floresy. Przykładałam
długopis do papieru i pozwalałam mu „samemu iść”. Drgałam ręką, suwałam nagle, jak igłą w
adapterze i powstawały elektrokardiogramowe obrazki.
Książki były czytane do snu. Ten rytuał na zakończenie
dziecięcego dnia także zagości w naszym domu, jak tylko synek będzie na to
gotów. Teraz, gdy synek ma prawie roczek, czytam mu w ciągu dnia. Zaczęłam
wcześnie, gdy miał kilka miesięcy, eksperymentowałam i testowałam, sprawdzając
jego gotowość do kontaktu z książką. Na początku interesujący był tylko obraz.
Jedna ilustracja, bądź dwie. Po jakimś czasie dochodziliśmy wspólnie do
kolejnych stron – synek patrzył na ilustrację, ja jednym zdaniem opowiadałam
treść. Przyszedł moment, że obejrzeliśmy w ten sposób książeczkę do końca. Nie
wszystkie książki budziły jego zainteresowanie, koncentrowałam się więc na
tych, które lubił. Bardzo długo była to jedna książeczka, z jakiegoś powodu
ciekawa dla synka. Już wtedy zaczęłam gromadzić literaturę dziecięcą i tworzyć
biblioteczkę dla synka. Mam tu określone kryteria. Unikam książek, którym do
mocy dodano dźwięk, pluszaka, plastikowy element – przekonują mnie interaktywne książki do
zabawy bez dodatkowych gadżetów. Dla mnie książka to treść, obraz i papier. Słowa
napisane i odczytane oraz ilustracje. Kiedy szukam książeczek dla synka, dużą
wagę przywiązuję do szaty graficznej, zwracam uwagę na okładkę, ilustracje i ich autorów, kolorystykę, styl i rodzaj czcionki, bo to wszystko
w książkach dla dzieci jest równoważnym dopełnieniem, tłem czy wizualną emocją
tekstu. Zwracam uwagę na jakość treści i języka, jestem krytyczna wobec
językowego kalectwa. Mam swoje ulubione wydawnictwa. Biblioteczkę synka zasilą
książki z mojego dzieciństwa, czekające na strychu u dziadków. Tym książkom
odpuszczę językową cenzurę, są pod specjalną emocjonalną ochroną.
Istotne wydaje mi się, by – obok własnych książkowych
propozycji - iść jednocześnie po tropach dziecka, za jego ciekawością i zainteresowaniem.
Już teraz widzę, że nie wszystkie wybrane przeze mnie książki cieszą się
powodzeniem synka. Widzę, które książki lubi moje dziecko, które wybiera i
ogląda lub przynosi i wspólnie „czytamy”. Są wśród nich książeczki, które
znalazły się w domu nieco przypadkowo, przymykam jednak jeszcze oko na
nieciekawą treść i zastępuję ją swoją. Na
tym etapie nie koncentruję się na przeczytaniu tekstu, który jest w książce,
wymyślam krótkie zdania, historię, bazując na ilustracjach i jej długość
dostosowując do poziomu koncentracji i możliwości synka. Widzę, na czym skupia
wzrok i o tym opowiadam. U tak małego dziecka to ilustracja, obraz jest punktem
wyjścia do opowieści, tworzonej przeze mnie – ta, opisana przez autora
książeczki, w wielu przypadkach musi poczekać.
Zanim dziecko samo nauczy się czytać, jest odbiorcą czyjegoś
czytania. To spotkanie przy książce może stać się doświadczeniem relacji w
bliskości, cieple, poczuciu bezpieczeństwa, miękkościach poduszek i przytuleniu
do rodzica.
Uważam, że to dom i rodzice, a nie szkoła mają wpływ na
postawę czytelniczą dziecka. Według mnie pozostawianie tego zadania tylko
szkole jest bardzo ryzykowne. Szkoła w tradycyjnym wydaniu nie tworzy w młodym
człowieku wewnętrznej motywacji do czytania, do delektowania się książką. W
swej pracy obserwuję u dzieci niechęć do czynności czytania i obcowania z
książką. Nabrałam przeświadczenia, że wyjątkiem są ci, którzy w systemie
szkolnictwa odnaleźli własną motywację w tej dziedzinie. Co więcej – wiele
dzieci w szkole nie uczy się czytać, metody szkolne szwankują. Dzieci zdobywają
doświadczenie, że proces czytania jest trudny, kłopotliwy, że czytać znaczy
przekładać litery na dźwięki, dukać w mękach.
Nie pamiętam, bym kiedykolwiek uczyła się czytać. To wyszło
naturalnie, przez słuchanie, słuchanie i patrzenie na czytany przez bliskich
tekst, przez własne, wewnętrzne eksperymentowanie. By dzieci chciały czytać,
sama czynność czytania, przebiegania wzrokiem po tekście musi być łatwa,
naturalna, swobodna.
Czytelnikiem zostanie to dziecko, które odkryje w sobie
wewnętrzną motywację do czytania, które doświadczy, że czytanie coś daje – ale
nie zewnętrznego, tak jak pochwały i nagrody za to, że sięgnęło po książkę.
Czytać będzie dziecko, które odkryje profity emocjonalne, wewnętrzne: spokój,
ciekawość, poszukiwanie, przyjemność, ukojenie, niecierpliwość, zaspokojenie i
inne. Moim zadaniem jest pomóc dziecku odkryć te możliwości. Kiedy widzę, że
synek bierze do rąk książeczkę, ogląda ją sam, opowiada coś sobie nad nią w
swoim dziecięcym języku – nie ingeruję, nie narzucam się ze swoim
przewodnictwem, daję mu przestrzeń do własnych doświadczeń, odkryć i emocji.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz